Ben geldim....

Zor oldu kavuşmalarımız ama ben geldim....

Seramik hammaddeleri ikiye ayrılır:

1- ÖZLÜ SERAMİK HAMMADDELERİ

Su ile yoğurulabilen, dağılmadan kolaylıkla şekillendirilebilen, kurudukları zaman verilen şekli muhafaza eden hammaddeler, özlü seramik hammaddeleri olarak adlandırılır.

2- ÖZSÜZ SERAMİK HAMMADELERİ

Çok ince öğütülebilseler bile, su ile kolayca şekil verilemeyen, şekil verilebilse bile bir dış etken ile şeklini kaybedip dağılan maddeler özsüz seramik hammaddeleri olarak adlandırılır.

İki grup altında incelenebilir.

a- anorganik özsüz hammaddeler

b-organik katkı maddeleri

sadi diren

1- ÖZLÜ SERAMİK HAMMEDELERİ

 KİLLER

Bunlara plastik seramik hammaddeleri de denilmektedir. Kil bünyenin istenilen şekli almasına yardımcı olmaktadır.

KİL: Doğal olarak oluşmuş, başlıca ince taneli minerallerden meydana gelen, yeterli miktarda su katılınca genellikle plastikleşen, kuruma ve pişmeyle sertleşebilen malzemelere denir.

PLASTİKLİK (kil için kastedildiğinde): Bir kilin belirli bir miktarda su ilave edilerek yoğrulmasından sonra belirli bir basınç uygulanmasıyla kırılmaksızın kalıcı bir şekil kazanabilmesi ve basınç kalktığında da kazandığı şeklini muhafaza edebilmesidir

Seramik bünyede kilin sağladığı fonksiyonlar

Alümina ve kuvarsın ucuz bir kaynağını oluşturur.

Bağlayıcı olarak görev yapar.

Plastikliğinden dolayı ıslak halde şekil ve kurutulmuş seramik eşyalara iyi mekanik güç verir.

Killer ve Kaolinler Arasındaki Farklar

 Kaolinler primer yataklarda, killer ise sekonder yataklarda oluşurlar.

  Kaolinler primer yataklarda meydana geldiklerinden daha saftırlar. Pişirilince de beyaz pişerler.

   Kaolin kristalleri kil kristallerinden daha büyüktür. Bu yüzden killer kaolinlere göre daha plastiktir ve kuru mukavemetleri daha fazladır. Kaolinlerin kristal büyüklüğü ve saflığı ateşe dayanım kabiliyetini arttırır. Bu nedenle killer daha çabuk sinterlenir. Kaolinler ise ateşe daha dayanıklı ve pişme çekilmeleri daha azdır.

  Kaolende kristaller tam şekillidir, killerde ise köşelerden kırılmalar olmuştur ve boyları daha küçüktür.

sadi diren

2- ÖZSÜZ SERAMİK HAMMADELERİ

a- Anorganik özsüz hammaddeler ve  Özellikleri

               Katıldıkları seramik çamurunun plastikliğini azaltır.

               Genelde çamurun kuru küçülme ve pişme küçülmesini azaltır, su emmeyi arttırır. Kuruma süresini önemli ölçüde kısaltır. Daha az kurutma hatası göstererek kurur.

Anorganik özsüz seramik hammaddeleri doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılır.

    Doğal olan özsüz seramik hammaddeler

-Kuvars grubu hammaddeler Özellikleri

           Kimyasal formülü Si Kuvars yapının kuruma küçülmesini  plastikliği düzenlemeye yardımcı olur ve pişme sırasında deformasyon olmaksızın gaz çıkışına izin verir.

Seramikte kullanılan kuvars çeşitleri

Kuvars Kumu: Geniş yataklar halinde tabiatta bol miktarda bulunur. Genellikle demir bileşikleri içerir. Demirsiz olanlar seramikte kullanılır.O2  olup, mol ağırlığı 60’ dır. 7 Mohs sertliğine sahiptir.

 Kuvarsit: Oldukça temiz kuvars taşıdır. Büyük kayalar halinde bulunur. Seramikte en çok kullanılan bir kuvars türüdür.

Sileks :Çok küçük kristalli kuvarsit taşıdır. Değirmen içlerinin kaplanmasında kullanılır.

Flint taşı:Çok az su ve organik madde içeren kuvarstır. Çakmak taşı da denilen flint taşı değirmenlerde öğütme bilyası olarak kullanılır.

Feldispat Grubu Hammaddeler

Feldispat, belli sayıda alkali bulunduran alümina silikat olarak tanımlanabilir.  Seramikte sinterleşmeyi sağlamak amacıyla kullanılır. Pişme sırasında eriyerek erimeyen maddeler arasındaki porları doldurur. Aynı şekilde sırlarda da kullanılan önemli bir ergiticidir.

Başlıca feldispat mineralleri 

Potasyum feldispat (Ortoklas):Kimyasal formülü: K2O.Al2O3.6SiO2 Ergime sıcaklığı: 1170-1280ºC

Sodyum feldispat (Albit):Kimyasal formülü: Na2O.Al2O3.6SiO2 Ergime sıcaklığı: 1120ºC

 Albit daha fazla eriticilik özelliği ile öncelikle sırların yapısında önemli rol oynar.

Kalsiyum feldispat (Anortit): Kimyasal formülü: CaO.Al2O3.2SiO2

Baryum feldispat (Celsian): Kimyasal formülü: BaO.Al2O3.6SiO2

 Pegmatit :% 70 kadar SiO2 içeren ortoklastır.

 Aplit :% 70 kadar SiO2 içeren albittir.

 Nefelin Siyenit:Feldispattan daha fazla alkali nedeniyle daha fazla ergiticiliği vardır. Pişme sıcaklığı düşük tutulabilen sağlık gereçleri çamurları, yer ve duvar karoları, elektroporselen gibi pekişmiş çamurlar üretilebilmektedir. Kil - nefelin siyenit karışımı ile yarı vitrifiye çamurlar da üretilmektedir.  

Bileşimi CaCO3  olan tebeşirin ergime noktası 2700ºC’ dir. Bu ergime sıcaklığının altına inmek için ergime sıcaklığı 1280ºC olan potasyumlu feldispat ile karıştırılır. Bu özelliğinden dolayı sır üretiminde kullanılır.

Bu olay ötektik kavramını açıklar. İki madde bir karışım yaptığı zaman, bu karışımın ergime sıcaklığının, karışımı oluşturan maddelerin herbirinin ergime sıcaklığından farklı bir sıcaklıkta ve altında olmasına ötektik sıcaklık denir.

 Magnezit:MgCO3 bileşiminde olan magnezit doğada sert parçalar şeklinde, kristal ve amorf şekilde bulunur.

  Tek başına sinterlendiğinde refrakterdir. Bu özelliğinden yararlanarak ateşe dayanıklı magnezit ve kromit tuğlalar yapılır.  Diğer maddelerle sinterlendiğinde ergiticilik özelliği gösterir.

 Magnezit massenin pişme sırasında sinterleşmesini ve sağlamlaşmasını sağlar.

    

  Dolomit: Bileşimi (CaCO3. MgCO3)  Demir, silis v.b. safsızlıkları içerebilir. Refrakter tuğlalar üretilir.

 Volastonit: Bileşimi (CaO. SiO2)  Sertliği4,5-5 dolaylarındadır.Çamurda ergitici özellik göstererek pişme sıcaklığını düşürür.Pişirilme sırasında gaz çıkarmadığından düşük sıcaklıkta başarı ile kullanılır.Sıcaklık değişimlerine karşı dirençlidir. Fayans masselerinde ve seramik üretiminde çekmeyi azaltmak için kullanılır. Saf halde iken beyaz görünümdedir, çeşitli safsızlıklar nedeniyle gri yada kahverengi renk kazanabilir.

 Boksit: Su içeren bir alüminyum oksittir (Al2O3 . 2H2O) Doğada %25’ e kadar Fe2O3 ile karışık olarak bulunur. Esas yapısının Al2O3 olmasından yararlanılarak , boksitten ateşe dayanıklı tuğlaların yapımı için kullanılır. Tek başına çok küçülme gösterdiğinden önce bir miktar kille karıştırılıp ergitilir ve sonrada öğütülüp şamot haline getirilir.  Bu şamot değişik oranlarda bağlayıcı ile karıştırılıp şekillendirilerek özel refrakter tuğlalar yapılır. 

 Korundum:Doğal ve yapay olarak ikiye ayrılır:Saf şekli kristalize Al2O3 olup, sertliğinden yararlanılarak zımpara taşları yapımında kullanılır.Yapay korundum, boksitin çok aşamalı bir işlemden geçirilmesinden sonra (demir oksitin ayrılması, Al (OH)3 çöktürülmesi, Al2O3’ ün kalcine yoluyla elde edilmesi) 2000ºC’ de ergitilmesi ile elde edilir. 

 Talk:Bileşimi 3MgO.4SiO2.H2O Su miktarı kaolenden az olduğundan çekmesi de kaolenden azdır. Çekmesi az fayans imalinde kullanılır.Sertliği çok düşüktür.

 Steatit : Bileşimi 4MgO.5SiO2.H2O  Pişme küçülmesi yoktur.  Değirmen kaplanmasında ve değirmen bilyalarının yapımında kullanılır

sadi diren

Yapay olan özsüz seramik hammaddeler

 Şamot

 Bir kilin şamot olarak adlandırılabilmesi için bağlayıcı özelliğini kaybedene kadar pişmiş olması gerekir.

 Şamot, kırma ve öğütme makinalarında istenilen tane büyüklüğüne kadar öğütülür.

  Şamot katkısı ile seramik çamurlarının sıcaklık değişikliklerine karşı gösterdikleri direnç arttırılır.

Çamurda küçülmeleri ve bağlayıcı özellikleri azaltır.

 Pişmiş çamurun gözenekliliğini sağlar.

Silisyum Karbid

 Yüksek ergime sıcaklığından (2500ºC) ve ısıyı iyi iletmesinden  yararlanılarak zımpara taşlarının yapımında yararlanılır. Fırın plaka ve diğer malzemelerinin yapımında kullanılır.

 Zirkon Oksit: 2000ºC üzerinde pişirilen çamurlarda kullanılır. Ani sıcaklık değişikliklerine karşı direnç sağlar.

 Kalsiyum Fosfat: Aşırı ısınmış su buharı aracılığı ile yağlarından uzaklaştırılan sığır kemikleri 800-900ºC’ de kalsine edilip, bileşimi kalsiyum fosfat olan kemik külü elde edilir. Kemik porseleni yapımında kullanılır.

sadi diren

 ORGANİK KATKI MADDELERİ

 Kömür, Odun Kömürü,Talaş: Üzerine ağırlık binmeyen duvar tuğlalarının , hafif tuğlaların ve yalıtım tuğlalarının yapımında kullanılır.

Ürün pişerken bu organikler yanacağından oluşan boşluklar bu malzemenin hafifliğini ve gözenekliliğini sağlamaktadır.

 Grafit: Rengi koyu griden siyaha dek değişir ve yumuşaktır.

Diğer organik maddelerin tersine, grafit indirgeyici atmosferde yanarak çamurdan uzaklaşmaz ve ürünü ateşe dayanıklı hale getirir. Ani sıcaklık değişikliklerine direnç ve yüksek sıcaklık iletme özelliği vardır.

sadi diren

 SERAMiĞİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

Kil, her türlü form çalışmasının ve değişik tekniklerin kolaylıkla uygulanabildiği bir malzeme yapısına sahip maddedir. Kilin Şekillendirilmesi birtakım teknikler kullanılarak yapılmaktadır.

 YAŞ ŞEKİLLENDİRME

Döküm yöntemi genellikle plastik Şekillendirmeyle ve diğer yöntemlerle üretilemeyen içi boş veya dolu karmaşık Şekilli ve büyük hacimli ürünlerin Şekillendirilmesinde tercih edilir. Bu yöntem simetrik olmayan tabaklar, bazı ateş tuğlaları, sofra takımları ve lavabo, klozet, küvet gibi sağlık gereçlerinin Şekillendirilmesinde ve ileri teknoloji seramiklerinin üretiminde yaygın olarak kullanılır. 

BOŞ DÖKÜM

Boş dökümde alçı kalıbın porları, kalıpla temas halinde bulunan çamurun suyunu çeker. Böylece kalıp duvarları üzerinde katı tabaka bırakır. Kalıp içinde rijit parça oluşana kadar kalıp suyu geçirmeye devam eder. Kalıptaki nem içeriği yükseldikçe parçanın kalınlık alma hızı da azalır.

Yeterli kalınlığa ulaşıldığında kalıp içinde kalan fazla çamur boşaltılır. Bünyenin mukavemet kazanması için bir süre kalıp içinde bekletilir. Bekleme sırasında parça kurumaya ve çekmeye baslar. Parçanın kalıptan çıkması için çekmenin

mutlaka olması gereklidir. Yeterince kuruma sağlandığında kalıp ayrılır. Kenarlar ve kalıp ek yerleri bıçak ve ıslak sünger yardımıyla rötuşlanır

     DOLU DÖKÜM

Dolu döküm yoluyla şekillendirmede, çamur daha uzun sürelerde kalıpta bekletilerek içi dolu şekilleri üretilir. Çamurun suyu emilene kadar kalıpta bekletilir

 KURU ŞEKİLLENDİRME

Kuru, yarı kuru ve plastik çamurların belli bir basınçla kalıplara sıkıştırılarak Şekillendirilmesine presle Şekillendirme denir.

PLASTİK KIVAMDA ŞEKİLLENDİRME

Plastik kıvamda Şekillendirme tekniğini; üç başlık altında toplayabiliriz.

1. Çubuk tekniği ile Şekillendirme

2. Levha tekniği ile Şekillendirme

3. Tornada Şekillendirme

1.ÇUBUK SUCUK TEKNİĞİ

Bilinen en eski seramik yapım tekniğidir. En ilkel kabilelerde bile bu teknikle yapılan seramiklere rastlanmaktadır. Son derece basit bir teknik olup uygulaması son derece kolaydır. Uygulama sırasında dikkat edilmesi gereken husus, hazırlanan çubukların istenen kalınlıkta, aynı yuvarlaklıkta olmasıdır.

 Çamur iyice yoğrulup havası alındıktan sonra, sert bir zemin üzerinde elle yuvarlanarak çubuklar haline getirilir ve hazırlanan bu çubuklar istenilen forma göre düzenlenir. İlk aşama formun zeminini oluşturmaktır; bunun için çubuklar daire Şeklinde yan yana sarılarak istenen zemin oluşturulur, zemin oluştuktan sonra çubuklar üst üste sarılarak istenen form elde edilir. 
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli Şey, form oluşturulurken çubukların birbirine yapışmasını sağlamaktır. Bunun için sarılan her sıranın arasına çentik atılır ve çentiklerin üzerine aynı çamurdan yapılan balçık sürülür ve birbirine yapışması sağlanır. Uzun ve yüksek formlar yapılmak isteniyorsa formun yapımı sırasında içine destek verilerek deformasyon engellenir.

2.LEVHA PLAKA TEKNİĞİ

Kilin; kuru bir bez üzerinde, merdane yardımıyla açılmasıyla düz bir yüzey elde edilmesi yöntemiyle plakalar elde edilir. Plakanın belirli bir kalınlıkta olması isteniyorsa çamur istenen kalınlıkta olan iki çıta arasına konarak merdane yardımıyla açılır ve istenen kalınlıkta çamur plaka elde edilir. Çamurda hava boşluğu olmaması için çamur çok iyi yoğrulmalıdır. Eğer hala çamurda hava kabarcıkları kalmışsa, sivri uçlu bir alet yarımıyla kalan hava boşaltılır. Oluşturulan çamur plaka-levha sistire yardımıyla düzeltilerek kullanıma hazır hale getirilir. Levha tekniği kullanarak tabaklar, kutular, çeşitli geometrik formlar ve artistik çalışmalar yapılabilir.

3.TORNADA ŞEKİLLENDİRME

Tornada Şekillendirmenin diğer bir adı da çömlekçi çarkı kullanarak Şekillendirme dir. Çömlekçi çarkının kullanılışı; M.Ö. 5000 yıllarına kadar uzanır. Yuvarlak formların daha seri olarak üretilmesi için icat edilmiştir. Yıllar içinde daha hızlı ve kolay üretim yapmak için birtakım aşamalardan geçmiştir, günümüzde ayakla çevrilen tornalardan ziyade elektrik ile çalıŞan, hız ayarlı, pedallı tornalar kullanılmaktadır.

Tornada form üretmek oldukça zordur ve belirli bir maharet gerektirmektedir. Uzun çalışmalardan ve denemelerden sonra bu ustalık elde edilir. Tornada form çalışmak için, kullanılacak çamurun belirli bir sertlikte ve çok iyi yoğrulmuş olması gerekmektedir. Yoğrulma işleminden sonra mutlaka çamurun havası alınmalıdır.

 Çamurun havasını almak için, çamur mermer bir masada misina yardımıyla ikiye bölünür, bölünen parça, kesilen yüzey ve kesik yüzey bize bakacak Şekilde sertçe üst üste çarpılır. Bu işlem çamurun içindeki hava kabarcıklarının tümü çıkana kadar tekrarlanır. Yoğrulmamış ve havası alınmamış çamur ile tornada Şekillendirme yapılmaz, yapılsa bile yapılan bu çalışma bisküvi pişirimi sırasında içinde hava kalacağından patlar veya çatlar. Bu sırada fırın içinde, etrafındaki diğer işlere de büyük zararlar verir ve hatta kullanılmaz hale getirir.

Tornada üretim yapabilmek için gerekli olan bir takım aletler vardır; bunlar, içi su dolu leğen, büyük ve küçük iki sünger, çamuru kesmek için misina, büyük bir iğne veya biz, çamura form vermek için çeki tahtaları. Uygulama sırasında tüm bu aletlerin tornanın yanında, elimizin rahatlıkla uzanabileceği bir mesafede olması gerekir. Yoğrulan ve havası alınan çamur yuvarlak bir top haline getirilir, sonra bu çamur sertçe vurularak tornanın tam ortasına oturtulur.

Torna çekmeye ıslak el ile başlanır, sonra bir iki damla da çamura su damlatılması gerekir. Tornanın istenen hızda dönmesini sağladıktan sonra iki el ile çamur sımsıkı kavranır ve yukarı çekilerek çamurun avuç içinde yükselmesi sağlanır. Yükselmesi biten çamur sol başparmak altta, sağ başparmak üstte olmak üzere sertçe ve kontrollü olarak avuç içerisinde yalpalamadan aşağı doğru bastırılır.

 Bu işlem sonrasında çamur dönen tornanın üzerinde hiç dönmüyormuş gibi duruyorsa çamur merkeze gelmiş demektir. Çamur merkeze geldikten sonra başparmaklar çamurun tam ortasına bastırılarak çamur oyulur. Oyma işlemi tamamlanan çamurun zemininin planlanan forma göre hazırlanması gerekir. 

Silindir bir form için düz köşeli bir zemin,çanak veya yuvarlak bir form için yana doğru kavisli bir zemin hazırlanması gerekir. Zemin yapımı bittikten sonra, çamurun kenara taşan kısımlarının el veya sünger ile içeri doğru ittirilerek çamurun bütününe katılması gerekir. Bu işlemi çamuru merkezden kaçırmadan yapmak gerekir. 

Daha sonra sol el içerden sağ el dışarıdan, çamurun sımsıkı tutularak formun yükseltme işleminin yapılması gerekir, bu yükseltme işleminin çok yavaş yapılması gerekir, yoksa formda et kalınlığı farklı oluşur. İstenen yüksekliğe gelen çamur martı tutuşuyla tekrar merkeze alınır. Daha sonra çeki tahtaları yardımıyla çamur istenen Şekle getirilir.

 Form tamamlandıktan sonra küçük sünger yardımıyla formun ağzı Şekillendirilir. Tüm bu işlemler başarıyla yapıldıktan sonra oluşturulan formun içi ve dışı sünger yardımıyla temizlenir. Daha sonra formun tornaya yapıştığı zemine, oluşturulan formu kolaylıkla kaldırmak için bir alet yardımıyla çentik atılır, sonra misina ile torna yüzeyinin hemen üstünden kesilir, bunun birkaç kez yapılması gerekebilir. Form biraz dinlendirildikten sonra bir alçı plaka üzerine alınır ve deri sertliğine gelene kadar kurumaya bırakılır.

Kuruması tamamlanan ve deri sertliğine gelen form ters çevrilerek torna üzerine konur ve dip alma yöntemiyle oyularak ayak yapılır. Ayak; ekleme veya oyma Şeklinde yapılabilir, ama tercih edilen ayakların oyarak yapılmasıdır, ekleme ile yapılan ayakların forma yapışmaması ve çatlama ihtimali her zaman söz konusudur.